Maria Jesus Lamarcak "Características del hipertexto" lanean zerrendatzen dituen hipertestuaren testuinguru ezaugarri guztiek dute eragina, hein handiago edo txikiagoan, euskararen garabide estilistiko eta funtzionalean. Idatzizko euskarri tradizionaletatik multimediaren alorrera salto eginda, ezaugarri guztiek eraldatu dute diskurtsoaren eraikuntza eta hizkuntza-baliabideen kudeaketa: adibidez, multisekuentzialitateak ez-linealtasuna ezarri duen bezala, gradualtasunak hierarkizazio aukera mugagabeak ireki ditu eta multimediatasunak askotariko medioen bidezko estilo aukerak eraldatu ditu.
Multimediaren testuinguruan kazetariak gai izan beharko dira beren mezua arau eta joera berrien arabera eraikitzeko. Horrek eskatuko die, esaterako, testu generoak eta testuak antolatzeko eta gidatzeko hizkuntza-baliabideak moldatzea, beren mezuak estilo aukera berrietara egokitzea edota irizpide soziolinguistikoak kontuan hartuta erabiltzaileen eskakizunei erantzun egokiago eta osoagoak ematea.
2011/01/31
2011/01/28
2. langaia: Euskararen tresna eta baliabide linguistikoen analisia
3. zereginean azterturiko zerrendak erakusten du uste baino euskarazko baliabide eta tresna linguistiko gehiago dagoela Sarean denon eskura: ikusita dago egun inolako aitzakiarik ez dagoela euskara zuzen, jator eta egokia ez erabiltzeko.
Hizkuntza-sistemaren baliabide eta arau orokorrak, euskara batuaren arau akademikoak, estilo zaindu orokorrerako irizpideak, irizpide soziolinguistikoak eta terminologia eta fraseologia kontsultatzeko eta argitzeko baliabide eta tresna ugari daude Interneten: hiztegi orokorrak (Orotariko Euskal Hiztegia, adibidez), Hiztegi Batua (Euskaltzaindiarena, Hiztegi Batua Euskal Prosan...), euskalki ezberdinen inguruko atariak (Bizkaiera Batua Gaztelaniaz Hiztegia, Ondarrutar naturala...) etab. Baina komunikabideetan jarduterako orduan oso baliagarriak izan daitezkeen beste tresna eta baliabide batzuk ere badaude. Estilo-aukerak, diskurtso-bereizgarriak, testu-generoak eta testuak antolatzeko eta gidatzeko hizkuntza-baliabide eta tresnak hainbat dira: Ortotipografia EIMA, Hizkera juridikoa Justizia.net atarian, EiTBren gaikako hiztegiak etab.
Aipatu baliabide eta tresnek euskararen aberastasun linguistikoaz jabetzeko balio dute eta Interneten egoteak beren erabilera zabaltzea ahalbidetzen du, erabilera hori azkarragoa eta erosoagoa eginez gainera. Horretaz gain, kontsulta berezituak egiteko aukera egoteak (Jagonet, Dudanet...) erakusten du euskara plazaratzeko eta euskaldunei gertutasunez zerbitzu emateko kezka handia dagoela baliabide eta tresnak eskaintzen dituztenen aldetik.
Hizkuntza-sistemaren baliabide eta arau orokorrak, euskara batuaren arau akademikoak, estilo zaindu orokorrerako irizpideak, irizpide soziolinguistikoak eta terminologia eta fraseologia kontsultatzeko eta argitzeko baliabide eta tresna ugari daude Interneten: hiztegi orokorrak (Orotariko Euskal Hiztegia, adibidez), Hiztegi Batua (Euskaltzaindiarena, Hiztegi Batua Euskal Prosan...), euskalki ezberdinen inguruko atariak (Bizkaiera Batua Gaztelaniaz Hiztegia, Ondarrutar naturala...) etab. Baina komunikabideetan jarduterako orduan oso baliagarriak izan daitezkeen beste tresna eta baliabide batzuk ere badaude. Estilo-aukerak, diskurtso-bereizgarriak, testu-generoak eta testuak antolatzeko eta gidatzeko hizkuntza-baliabide eta tresnak hainbat dira: Ortotipografia EIMA, Hizkera juridikoa Justizia.net atarian, EiTBren gaikako hiztegiak etab.
Aipatu baliabide eta tresnek euskararen aberastasun linguistikoaz jabetzeko balio dute eta Interneten egoteak beren erabilera zabaltzea ahalbidetzen du, erabilera hori azkarragoa eta erosoagoa eginez gainera. Horretaz gain, kontsulta berezituak egiteko aukera egoteak (Jagonet, Dudanet...) erakusten du euskara plazaratzeko eta euskaldunei gertutasunez zerbitzu emateko kezka handia dagoela baliabide eta tresnak eskaintzen dituztenen aldetik.
2011/01/24
1. Langaia: Kalitatezko euskararen hatsarreak
Euskararen Aholku Batzordeak euskararen kalitateari buruzko txosten bat kaleratu zuen 2008an "Euskararen kalitatea: Zertan ari garen, zergatik eta zertarako" izenburupean. Bertan ondoko parametroak proposatzen zituen euskarazko testuen kalitatea neurtzeko: zuzentasuna, hau da, testuek Euskaltzaindiaren arauen araberako euskara darabilten edo ez; jatortasuna, edo ahozko eta idatzizko tradizioaren araberako euskara den, eta egokitasuna, euskara horrek testuinguruaren eskakizunei erantzuten ote dien neurtzeko.
Euskarazko testuen kalitatea erabakitzeko testuingurutik hastea dirudi zentzuzkoena. Egokitasuna abiapuntu hartuta, xedearen eta testuinguru horren arabera gainerako parametroetako bat (zuzentasuna edo jatortasuna) lehenetsi liteke. Baina beti ez da horren erraza txosteneko irizpideak aplikatzea. Izan ere, testuen zuzenketan zailtasunak ager daitezke, batik bat, nik uste, hiru kalitate parametroen arteko talka posible delako eta jatortasunaren nozioaren konplexutasunarengatik: gramatikaltasuna zorrozki errespetatzen duen euskara egokia da testuinguru guztietan? Euskararen senaren eta usadioaren araberako euskara ez al da egungo arauen araberako zuzentasunaren kontrakoa kasu batzuetan? Eta testuinguru jakin batean egokia izan litekeen baina Euskaltzaindiaren arauak urratzen dituen euskara ez litzateke kaltegarria izango epe luzeagora hizkuntzarentzako?
Euskarazko testuen kalitatea erabakitzeko testuingurutik hastea dirudi zentzuzkoena. Egokitasuna abiapuntu hartuta, xedearen eta testuinguru horren arabera gainerako parametroetako bat (zuzentasuna edo jatortasuna) lehenetsi liteke. Baina beti ez da horren erraza txosteneko irizpideak aplikatzea. Izan ere, testuen zuzenketan zailtasunak ager daitezke, batik bat, nik uste, hiru kalitate parametroen arteko talka posible delako eta jatortasunaren nozioaren konplexutasunarengatik: gramatikaltasuna zorrozki errespetatzen duen euskara egokia da testuinguru guztietan? Euskararen senaren eta usadioaren araberako euskara ez al da egungo arauen araberako zuzentasunaren kontrakoa kasu batzuetan? Eta testuinguru jakin batean egokia izan litekeen baina Euskaltzaindiaren arauak urratzen dituen euskara ez litzateke kaltegarria izango epe luzeagora hizkuntzarentzako?
2011/01/22
Euskara eta euskaldunak nazioarteko prentsan
Zer iritzi dute euskarari buruz atzerrian? Eta euskaldunoi buruz? Nazioarteko egunkari nagusietan “euskara”, “euskera” edo “basque” hitzak bilatuta, aurki ditzakegun emaitzak adierazgarriak dira. Adierazgarriak eta, hein handi batean, beldurgarriak eta tristeak ere bai.
Euskarak, hiztun kopuru txikia izan arren, nazioarteko prentsaren arreta deitu izan du noizbehinka hamarkadatan zehar. “The New York Times”, “The Washington Post” edo “The Times” bezalako egunkarietan geure hizkuntza, eskualde eta ohiturei buruz idatzi izan dute. Frankismoak suposatu zuen euskararen zapaltzeak ere oihartzuna lortu zuen, Estatu Batuetara bizitzera joan behar izan zuten euskaldunen istorioek bezala. “Goenkale” telesailari buruz ere artikuluren bat argitaratu da.
Baina XX. mendeko bigarren erditik aurrera ETAren indarkeriagatik izan gara albiste. “Euskara”, “euskera” edo “basque” hitzak terrorismoari buruzko informazioetan agertu dira nazioarteko prentsan.
XXI. Mendeko egunkari gehienak oraindik idazteke daude. Espero dezagun hurrengo hamarkadek bestelako artikuluak ekarri ahal izatea euskaldunon inguruan.
Euskarazko testu bat “The Times” egunkarian
(1820ko otsailaren 11)
Euskarak, hiztun kopuru txikia izan arren, nazioarteko prentsaren arreta deitu izan du noizbehinka hamarkadatan zehar. “The New York Times”, “The Washington Post” edo “The Times” bezalako egunkarietan geure hizkuntza, eskualde eta ohiturei buruz idatzi izan dute. Frankismoak suposatu zuen euskararen zapaltzeak ere oihartzuna lortu zuen, Estatu Batuetara bizitzera joan behar izan zuten euskaldunen istorioek bezala. “Goenkale” telesailari buruz ere artikuluren bat argitaratu da.
Associated Press agentziaren fotoalbiste bat,
1938ko urriaren 30ean
Baina XX. mendeko bigarren erditik aurrera ETAren indarkeriagatik izan gara albiste. “Euskara”, “euskera” edo “basque” hitzak terrorismoari buruzko informazioetan agertu dira nazioarteko prentsan.
ETAren terrorismoari loturik XX. mendean
nazioarteko egunkarietan argitaratutako titularretako batzuk
XXI. Mendeko egunkari gehienak oraindik idazteke daude. Espero dezagun hurrengo hamarkadek bestelako artikuluak ekarri ahal izatea euskaldunon inguruan.
2011/01/21
8. zeregina: Ikus-entzunezko produktuak multimedia-diskurtsoan
Eragozpen teknikoak urritu ahala, ikus-entzunezko edukiak garrantzi gorakorra hartuz doaz Sarean. Ziberkomunikabideek, ordea, bide luzea dute egiteke oraindik esparru horretan.
Egungo zibermedioetan ikus-entzunezko produktuak testuekin batera aurki daitezke gehienetan, baina ez elkarren osagarri direlako. Izan ere, gehienetan (euskarazko ziberkomunikabideetan gehiago erdarazkoetan baino) biek informazio berdinak eman ohi dituzte eta askotan, gainera, ikus-entzunezko horiek beste euskarri baterako sortuak dira jatorrian. Batzutan albisteen artean ikusgai dauden bideoak independenteak dira, baina kasu horietan hobeto dokumentatu beharko lirateke: Sareko bilatzaileek ezin dituzte bideoak behar bezala indexatu argibiderik gabe (izenburu adierazgarria, deskribapena, etiketak...). Bestalde, albiste-agentzien mendekotasuna gutxiagotu beharko litzateke, horrek pluraltasun handiagoa ekarriko lukeelako ikus-entzunezko edukietan.
Ikus-entzunezko produktuak multimedia-diskurtsoan benetan integratuta egon beharko lirateke, baina horretarako ikuspegi aldaketa nabaria behar da ziberkomunikabideetan. Eduki horiek burujabeak edo gainerako baliabideen benetako osagarriak izan beharko lirateke. Beste behin, baliabide ekonomikoen urritasunak eta denbora-faltak dakartza arazoetako asko, baina kazetariek multimedia-profila ez izateak ere zeresana du. Azkenik, euskarazko ziberkomunikabideek dituzten hutsuneak ulergarriak dira, baina ez horregatik kasu guztietan barkagarriak: gutxirekin gehiago egin daiteke beti, baldin eta helburu den ikuspegi aldaketa benetan lortzen bada.
Egungo zibermedioetan ikus-entzunezko produktuak testuekin batera aurki daitezke gehienetan, baina ez elkarren osagarri direlako. Izan ere, gehienetan (euskarazko ziberkomunikabideetan gehiago erdarazkoetan baino) biek informazio berdinak eman ohi dituzte eta askotan, gainera, ikus-entzunezko horiek beste euskarri baterako sortuak dira jatorrian. Batzutan albisteen artean ikusgai dauden bideoak independenteak dira, baina kasu horietan hobeto dokumentatu beharko lirateke: Sareko bilatzaileek ezin dituzte bideoak behar bezala indexatu argibiderik gabe (izenburu adierazgarria, deskribapena, etiketak...). Bestalde, albiste-agentzien mendekotasuna gutxiagotu beharko litzateke, horrek pluraltasun handiagoa ekarriko lukeelako ikus-entzunezko edukietan.
Ikus-entzunezko produktuak multimedia-diskurtsoan benetan integratuta egon beharko lirateke, baina horretarako ikuspegi aldaketa nabaria behar da ziberkomunikabideetan. Eduki horiek burujabeak edo gainerako baliabideen benetako osagarriak izan beharko lirateke. Beste behin, baliabide ekonomikoen urritasunak eta denbora-faltak dakartza arazoetako asko, baina kazetariek multimedia-profila ez izateak ere zeresana du. Azkenik, euskarazko ziberkomunikabideek dituzten hutsuneak ulergarriak dira, baina ez horregatik kasu guztietan barkagarriak: gutxirekin gehiago egin daiteke beti, baldin eta helburu den ikuspegi aldaketa benetan lortzen bada.
2011/01/18
7. zeregina: Erreportaje multimediaren bereizgarriak
Zibergeneroen artean formularik osoena izanik, multimedia-erreportajeak hipertestualitatea, multimediatasuna eta interaktibitatea garatu behar ditu, baldin eta benetan osoa eta benetan multimedia izan nahi badu.
Egun edozein zibergenerok ustiatu behar ditu hipertestua, multimedia eta elkarreragina. Erreportaje multimedietan, beraz, ez dago inolako aitzakiarik: hipertestuak edukiei ematen dien sakontasuna, multimedia-baliabideek eskaintzen duten aberastasuna eta interaktibitaterako aukerak sortzen duen erakartze-efektua behar-beharrezkoak dira. Sarearen baliabide bereizgarri horien ustiatze-maila, ordea, ez da behar bezain altua erdarazko ziberkomunikabideetan orokorrean eta euskarazkoetan bereziki: testu idatziei ematen zaie lehentasuna oraindik; hipertestuari dagokionez, askotan barrurako loturak eskaintzen dira bakarrik, horiek informazioa behar bezala osatu ez arren; interaktibitateak ematen dituen aukerak ere ez dira behar beste erabiltzen.
Hipertestuaren, multimediaren eta elkarreraginaren ustiatzea denbora eta baliabide ekonomiko faltak mugatuta egoten da askotan. Baina, dena den, gehiago ere egin liteke: testu idatziak zaintzeari utzi gabe, bideoak lehenetsi beharko genituzke; interaktibitateari merezi duen garrantzia eman beharko genioke, hartzaileak dauden lekuetara joanda eta haien komunikatzeko moduetan jantziz, eta, azken batean, iraganeko eskemak eraberritu beharko genituzke.
Egun edozein zibergenerok ustiatu behar ditu hipertestua, multimedia eta elkarreragina. Erreportaje multimedietan, beraz, ez dago inolako aitzakiarik: hipertestuak edukiei ematen dien sakontasuna, multimedia-baliabideek eskaintzen duten aberastasuna eta interaktibitaterako aukerak sortzen duen erakartze-efektua behar-beharrezkoak dira. Sarearen baliabide bereizgarri horien ustiatze-maila, ordea, ez da behar bezain altua erdarazko ziberkomunikabideetan orokorrean eta euskarazkoetan bereziki: testu idatziei ematen zaie lehentasuna oraindik; hipertestuari dagokionez, askotan barrurako loturak eskaintzen dira bakarrik, horiek informazioa behar bezala osatu ez arren; interaktibitateak ematen dituen aukerak ere ez dira behar beste erabiltzen.
Hipertestuaren, multimediaren eta elkarreraginaren ustiatzea denbora eta baliabide ekonomiko faltak mugatuta egoten da askotan. Baina, dena den, gehiago ere egin liteke: testu idatziak zaintzeari utzi gabe, bideoak lehenetsi beharko genituzke; interaktibitateari merezi duen garrantzia eman beharko genioke, hartzaileak dauden lekuetara joanda eta haien komunikatzeko moduetan jantziz, eta, azken batean, iraganeko eskemak eraberritu beharko genituzke.
2011/01/16
2. zeregina: Prozesura-urratsak eta erabaki testualak ahozko zibertestuetan
Ahozko zibertestu baten planifikazioan eta sorreran ezinbestekoa da zenbait prozedura-urrats ematea eta hainbat erabaki linguistiko-diskurtsibo hartzea. Horien kontziente izateak produktuaren kalitatean eragina izateaz gain, sortzaileari alferrikako lanik egitea saihestu diezaioke.
Oso garrantzitsua da gaia, ikuspuntua edota generoa aukeratzea, zibertestuaren helburua zein den argi izatea eta elkarrizketatu potentzialen profilak kontuan hartzea. Hala ere, ez da komeni beste testuinguratze, egituratze eta testuratze erabaki batzuk ahaztea: zibertestua hipertestu egitura baten barruan egongo dela kontuan hartuta, euskarria aukeratu behar da, eta erabaki horretan hartzailearen profilak (sozio-kulturala, geografikoa...) zeresan handia izango du; hipertestualitate, multimediatasun eta interaktibitate-aukera egokiak hartu beharko genituzke, betiere koherentzia eta kohesioa mantenduz; azterketa intertestuala burutu daiteke, geure testuaren tankerako beste testu batzuen analisia aberasgarria delako.
Beren garrantziaz jabetuta ere, erreportaje multimedia guztietarako ez da posible izango urrats eta erabaki guztiak hartzea: denbora eta baliabide faltek mugatuta egongo da askotan eduki horien sortzailea. Bestalde, zenbaitetan pausoetako batzuk ez da eman beharrik egongo (hizkuntza Euskadi Irratian printzipioz euskara izango da beti, adibidez) eta lehen urrats eta erabakiak ez dira beti berdinak izango (batzutan helburuaren zehazteak abiaraziko du prozesua eta beste batzutan gaiaren gaurkotasunak, esaterako).
Oso garrantzitsua da gaia, ikuspuntua edota generoa aukeratzea, zibertestuaren helburua zein den argi izatea eta elkarrizketatu potentzialen profilak kontuan hartzea. Hala ere, ez da komeni beste testuinguratze, egituratze eta testuratze erabaki batzuk ahaztea: zibertestua hipertestu egitura baten barruan egongo dela kontuan hartuta, euskarria aukeratu behar da, eta erabaki horretan hartzailearen profilak (sozio-kulturala, geografikoa...) zeresan handia izango du; hipertestualitate, multimediatasun eta interaktibitate-aukera egokiak hartu beharko genituzke, betiere koherentzia eta kohesioa mantenduz; azterketa intertestuala burutu daiteke, geure testuaren tankerako beste testu batzuen analisia aberasgarria delako.
Beren garrantziaz jabetuta ere, erreportaje multimedia guztietarako ez da posible izango urrats eta erabaki guztiak hartzea: denbora eta baliabide faltek mugatuta egongo da askotan eduki horien sortzailea. Bestalde, zenbaitetan pausoetako batzuk ez da eman beharrik egongo (hizkuntza Euskadi Irratian printzipioz euskara izango da beti, adibidez) eta lehen urrats eta erabakiak ez dira beti berdinak izango (batzutan helburuaren zehazteak abiaraziko du prozesua eta beste batzutan gaiaren gaurkotasunak, esaterako).
Suscribirse a:
Entradas (Atom)